Izmenama i dopunama Zakona o porezu na dobit pravnih lica iz decembra 2018. godine, propisana je nova vrsta poreskog podsticaja u vezi sa istraživanjem i razvojem, koja podrazumeva priznavanje troškova koji su neposredno povezani sa R&D kao rashoda u poreskom bilansu u dvostruko uvećanom iznosu.
U obrazloženju Predloga Zakona o izmenama i dopunama Zakona o porezu na dobit pravnih lica od 19.11.2018. godine, navodi se da je jedan od ciljeva Republike Srbije da podrži razvoj privrede kroz stvaranje povoljnijih uslova poslovanja i podsticanja inovativnosti, a sve to imajući u vidu direktan uticaj inovativnosti proizvoda ili usluga na konkurentnost privrednog društva na tržištu, kao i na sve kraći period u kojem inovativni proizvod ili usluga ostaje inovativna (pre svega u IT sektoru i drugim sektorima koji čine tzv. digitalnu privredu), usled čega se privredna društva susreću sa sve većom potrebom ulaganja u istraživanje i razvoj kako bi ostala konkurentna na tržištu.
U skladu sa navedenim, ovim izmenama predložen je i određeni broj pogodnosti, odnosno olakšica za obveznike koji obavljaju inovativnu delatnost, a koje se odnose na priznavanje u poreskom bilansu troškova za istraživanje i razvoj u uvećanom iznosu.
Dakle, suština ovih izmena jeste stimulisanje poreskih obveznika da ulažu u R&D novih proizvoda i usluga, odnosno podsticanje inovativnosti kod privrednih subjekata, koja će za krajnji rezultat imati povećanje njihove konkurentnosti.
Prema odredbi čl. 22g Zakona o porezu na dobit pravnih lica istraživanjem se smatra originalno ili planirano istraživanje preduzeto u cilju sticanja novog naučnog ili tehničkog znanja i razumevanja, dok se razvojem smatra primena rezultata istraživanja ili primena drugog naučnog dostignuća ili dizajna proizvodnje novih značajno poboljšanih materijala, uređaja, proizvoda, procesa, sistema ili usluga pre pristupanja komercijalnoj proizvodnji ili korišćenju
Osim materijalno-pravnih uslova koji su propisani Zakonom i pravilnicima donetim na osnovu zakona, potrebno je posebno ukazati da ostvarivanje prava na ovu vrstu poreskog podsticaja podrazumeva obezbeđivanje tehničkih, organizacionih, administrativnih i uslova koji se odnose na poresko-računovodstvenu evidenciju, koji se možda čine složenim na prvi pogled, ali se suštinski u dovoljnoj meri i sa lakoćom mogu ostvariti čak i neznatnim organizaciono-tehničkim izmenama kod poreskog obveznika.
Ostvarivanje uslova za ovu vrstu poreskog podsticaja podrazumeva obavezu poreskog obaveznika da internim aktom utvrdi projekat kojim jasno definiše plan razvoja novog proizvoda ili usluge, planirana sredstva i resurse koje treba angažovati.
Odredbama Zakona o porezu na dobit pravnih lica definisano je da su troškovi oni troškovi koji su kao takvi priznati kao rashod u bilansu uspeha u skladu sa propisima o računovodstvu.
Suština podsticaja je da se isti troškovi za potrebe oporezivanja priznaju kao redovan rashod i kao poreski podsticaj koji se iskazuje kao zasebna stavka u poreskom bilansu, koji će imati karakter odbitne stavke koja umanjuje oporezivu dobit odnosno poresku osnovicu.
Troškovima koji su neposredno povezani sa R&D smatraju se naročito:
- troškovi zarada zaposlenih koji su angažovani na poslovima istraživanja i razvoja;
- troškovi nabavke nematerijalnih sredstava, kao i prava na korišćenje nematerijalne imovine (zaštićenih autorskih prava, patenata i sl.) neposredno vezanih za istraživanje i razvoj;
- troškovi nabavke materijala koji su u neposrednoj vezi sa istraživanjem i razvojem;
- troškovi nabavke nekretnina, postrojenja, opreme i bioloških sredstava koja se neposredno koriste za istraživanje i razvoj;
- troškovi zakupa nekretnina, postrojenja, opreme i bioloških sredstava koja se neposredno koriste za istraživanje i razvoj;
- troškovi nabavke stručnih mišljenja, savetodavnih usluga kao prenosa posebnih znanja i veština (know-how), pribavljenih za neposredne potrebe istraživanja i razvoja, osim usluga koje su pribavljene od povezanih lica;
- troškovi proizvodnih usluga pribavljenih za potrebe istraživanja i razvoja;
Sasvim konkretno, troškovi zarade obuhvataju:
- aktivnosti sprovođenja projekta koje podrazumevaju aktivnosti zaposlenih koji su neposredno uključeni u identifikovanje i rešavanje odgovarajućih tehničkih problema povezanih sa konkretnim projektom;
- aktivnosti povezane sa direktnim nadzorom;
- aktivnosti podrške u vezi sa projektom;
Takođe, obveznik koji namerava da koristi ovu vrstu podsticaja mora dokumentovati i evidentirati sam proces R&D, odnosno jasno je određena dokumentacija koju je poreski obveznik dužan da priloži uz poreski bilans za svaki pojedinačni projekat.
Svi troškovi u vezi sa R&D koji se priznaju, moraju se evidentirati i posebno poresko-analitički prikazati u računovodstvu.
Na kraju, treba istaći da pravo na ovu vrstu poreskog podsticaja još više dobija na značaju ako se ima u vidu da poreski podsticaj mogu koristiti svi poreski obveznici nezavisno od vrste delatnosti koju obavljaju, pod uslovom da izrade projekat R&D novog ili značajnog poboljšanog proizvoda ili usluge.